درباره علم سنجی

سابقه این علم به دهه هفتاد میلادی برمی گردد. نقطه شروع و شکل گیری این علم در روسیه شوروی بود. زمانی که برای اولین بار دوبوروف و کارنوا واژه علم سنجی را به کار بردند. آنها علم سنجی را به عنوان اندازه گیری فرایند انفورماتیک تعریف کردند. اولین تجزیه و تحلیل آماری نوشته های علمی را به کول(Cole)، ایلز(Ealse)  و هولم(Hulme) نسبت می دهند که برای اولین بار از مقالات علمی منتشر شده به عنوان ملاکی برای مقایسه تولید علمی کشورهای مختلف استفاده کردند. در همان زمان افرادی نظیر لوتکا(Lotka)،‌ برادفورد(Bradford)، زیف(Zipf) به منظور بررسی توزیع انتشارات برحسب مولفین و نشریات،‌مدل های نظری وی‍ژه ایی ارائه دادند. با وجود فعالیت های بسیار در حوزه این علم، تا سال 1969 میلادی حیطه ،‌ اهداف و تکنیک های علم سنجی هنوز مشخص نشده بود. در همان زمان بود که نالیموف(Nalimov)،‌ مولچنکو (Mulchenko) رشته های فرعی علم سنجی و دامنه کار آن را تعیین کردند. انتشار مجله بین المللی علم سنجی در سال 1978 میلادی به وسیله تیبور براون هم گام مهمی در جهت شناخت و توسعه جهانی این علم بود. این مجله توسط انتشاراتElsevier در آمستردام منتشر گردید و آکادمی علوم مجارستان در بوداپست (که فعال ترین انجمن علمی در این حوزه به شمار می رفت) مرتبأ مقالاتی در زمینه علم سنجی در آن به چاپ می رساند. این مقالات به همراه مطالبی که نالیموف منتشر می نمود، به پرورش و شکل گیری این علم نوپا کمک فراوانی کرد.

تعریف علم سنجی :

علم سنجی، فن تجزیه و تحلیل آماری و کمی متون علمی است. یکی از مهمترین اهداف این علم، بنا نهادن نظامهایی از شاخص های توصیف کننده پژوهش در اجتماعات مختلف علمی است. انتشار مداوم و منظم چنین شاخص هایی می تواند عنصری مفید و کارآمد برای مدیریت تحقیق و سیاستگزاری در علوم باشد .

هدف از علم سنجی ارزشیابی آخرین پیشرفت‌های فعالیت‌های علمی - تحقیقاتی علوم پزشکی ایران در هر گرایش علمی و عوامل موثر در رشد آن می‌باشد. علم سنجی می‌تواند عنصری مفید و کارآمد برای مسئولان و برنامه‌ریزان باشد تا مدیریت منابع مالی و انسانی با بالاترین کارآیی انجام پذیرد. علم‌سنجی علاوه بر سنجش تحقیقات و تولیدات علمی، اقدام به ارزیابی و تعیین معیارهای مدیریتی مانند بودجه، جایگاه و بازده دانشگاه‌ها و مراکزعلمی می‌نماید.

اساس کار علم سنجی بر بررسی چهار متغیر اصلی شامل موارد زیر می باشد :

• گزارش‌های علمی منتشر شده
• ارجاعات به نتایج یک تحقیق علمی پس از انتشار
• منابعی که در تحقیقات علمی از آنها بهره گرفته شده است
• سابقه کاری و وابستگی موسساتی محققان و نویسندگان

علم سنجی پس از بررسی این متغیرها، با ارائه ترکیبی مناسب از شاخص‌های مبتنی بر آنها، به تبیین روند تولید علم و بازدهی پژوهش‌های علمی می‌پردازد.